AYUSH — ინდოეთის ტრადიციული მედიცინის სახელმწიფო სისტემა და რეგულაციები
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, მედიცინის დოქტორი (PhD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH), საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე (PHIG):
„ინდოეთის მაგალითი უნიკალურია. ქვეყანამ შექმნა სახელმწიფო დონეზე რეგულირებული სისტემა, რომელიც იცავს ტრადიციულ სამკურნალო ცოდნას, აკონტროლებს ხარისხს და უზრუნველყოფს, რომ ეს პრაქტიკები ემსახურებოდეს არა კომერციას, არამედ მეცნიერებას და საზოგადოებრივ ჯანმრთელობას.“
📜 AYUSH – ტრადიციული მედიცინის სამინისტრო
ტერმინი AYUSH აერთიანებს ხუთ ტრადიციულ სამკურნალო სისტემას:
A — Ayurveda (აიურვედა)
Y — Yoga and Naturopathy (იოგა და ნატუროპათია)
U — Unani (უნანის მედიცინა)
S — Siddha (სიდა)
H — Homeopathy (ჰომეოპათია)
AYUSH თავდაპირველად იყო ინდოეთის ჯანმრთელობის სამინისტროს ნაწილი, მაგრამ 2014 წელს ინდოეთის მთავრობამ მას მიანიჭა დამოუკიდებელი სამინისტროს სტატუსი, რათა ტრადიციული მედიცინა სრულად ინტეგრირებულიყო ეროვნულ ჯანდაცვის სისტემაში.
🏛️ სამინისტროს მთავარი მიზნები
AYUSH-ის მისიებია:
1️⃣ მკურნალთა განათლება და აკრედიტაცია (Accreditation) — ტრადიციული მედიცინის სპეციალისტთა სწავლება მხოლოდ სახელმწიფო აკრედიტებულ სასწავლებლებში.
2️⃣ ლიცენზირება (Licensing) — ექიმებს უფლება აქვთ იმუშაონ მხოლოდ ოფიციალური რეგისტრაციის შემდეგ.
3️⃣ პრეპარატების ხარისხის კონტროლი (Quality Control) — მცენარეული მედიკამენტები მოწმდება, როგორც ფარმაცევტული პროდუქტი.
4️⃣ კვლევა და ინოვაცია (Research & Innovation) — ტარდება კლინიკური კვლევები და ტოქსიკოლოგიური ტესტები.
5️⃣ საერთაშორისო თანამშრომლობა (International Cooperation) — WHO-სთან (მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია) და სხვა ქვეყნებთან ერთობლივი სტანდარტების შემუშავება.
🎓 განათლების სტანდარტები და აკრედიტაცია
ტრადიციული მედიცინის სწავლება ინდოეთში მკაცრად რეგულირდება.
AYUSH-ის ქვეშ მოქმედებენ ორი ეროვნული კომისია:
• NCISM — National Commission for Indian System of Medicine (ინდოეთის ტრადიციული მედიცინის ეროვნული კომისია)
→ არეგულირებს აიურვედას, უნანისა და სიდას მიმართულებებს.
• NCH — National Commission for Homeopathy (ჰომეოპათიის ეროვნული კომისია)
→ არეგულირებს ჰომეოპათიურ განათლებასა და ლიცენზირებას.
📚 სწავლების ძირითადი პროგრამებია:
• BAMS — Bachelor of Ayurvedic Medicine and Surgery (აიურვედური მედიცინისა და ქირურგიის ბაკალავრიატი)
• BHMS — Bachelor of Homeopathic Medicine and Surgery (ჰომეოპათიური მედიცინისა და ქირურგიის ბაკალავრიატი)
• BNYS — Bachelor of Naturopathy and Yogic Sciences (ნატუროპათიისა და იოგის მეცნიერებების ბაკალავრიატი)
სწავლა გრძელდება 5,5 წელი, მოიცავს კლინიკურ პრაქტიკას, თანამედროვე სამედიცინო საგნებს (ანატომია, ფიზიოლოგია, პათოლოგია) და ტრადიციულ მოდულებს (ბალახოვანი მედიცინა, პანჩაკარმა, დიეტოლოგია, იოგა).
დამატებით, მოქმედებს სამაგისტრო (MD/MS) და სადოქტორო (PhD) პროგრამებიც, რაც ტრადიციული მედიცინის აკადემიურ პრესტიჟს ზრდის.
⚖️ სერტიფიცირება და რეგულაცია
AYUSH-ის ყველა პრაქტიკოსი ექიმი რეგისტრირებულია სპეციალურ ეროვნულ ბაზაში —
Central Register of Practitioners (პრაქტიკოსთა ცენტრალური რეესტრი),
სადაც მოწმდება მათი დიპლომი, ლიცენზია და უფლებამოსილება.
👉 უცხოელ სპეციალისტებსაც შეუძლიათ პრაქტიკა მხოლოდ ოფიციალური ნებართვის შემდეგ.
ეს გამორიცხავს თვითგამოცხადებულ „ჰელერებს“ და უზრუნველყოფს პაციენტის დაცვას.
💊 ფარმაცევტული კონტროლი
AYUSH არეგულირებს ტრადიციული მედიკამენტების წარმოებასა და გავრცელებას სამ ძირითად დონეზე:
1️⃣ Drug and Cosmetic Act (1940) – Chapter IV-A (მედიკამენტებისა და კოსმეტიკის აქტი, თავი IV-A) — განსაზღვრავს ტრადიციული პრეპარატების ეტიკეტირებისა და წარმოების წესებს.
2️⃣ GMP — Good Manufacturing Practice (კარგი საწარმოო პრაქტიკა) — სავალდებულო სტანდარტია ყველა მწარმოებლისთვის.
3️⃣ PCIMH — Pharmacopoeia Commission for Indian Medicine and Homeopathy (ინდოეთის ტრადიციული მედიცინისა და ჰომეოპათიის ფარმაკოპეის კომისია) — ადგენს ოფიციალურ სტანდარტებს, ხარისხის საზომებსა და ტოქსიკურობის ზღვარს.
💬 ამ რეგულაციებმა მნიშვნელოვნად შეამცირა დაბინძურებული ან არაეფექტური წამლების რაოდენობა და გაზარდა ინდოეთის ტრადიციული მედიცინის საერთაშორისო სანდოობა.
🌍 საერთაშორისო თანამშრომლობა
2022 წელს ინდოეთის ქალაქ ჯამნაგარში (Jamnagar, Gujarat) გაიხსნა
WHO-GCTM — World Health Organization Global Centre for Traditional Medicine (მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის ტრადიციული მედიცინის გლობალური ცენტრი),
რომელიც მუშაობს ტრადიციული მეთოდების შეფასებაზე და საერთაშორისო სტანდარტების დანერგვაზე.
ეს ცენტრი წარმოადგენს თანამშრომლობის სიმბოლოს ინდოეთისა და WHO-ს შორის და აღიარებს ტრადიციული მედიცინის მნიშვნელობას გლობალურ საზოგადოებრივ ჯანდაცვაში.
🧭 შედეგი
AYUSH-მა შექმნა ერთ-ერთი ყველაზე გამჭვირვალე და მეცნიერულად გამყარებული ტრადიციული მედიცინის მოდელი მსოფლიოში.
იგი აერთიანებს განათლებას, ლიცენზირებას, ხარისხის კონტროლს და კულტურულ მემკვიდრეობას.
👉 ინდოეთის გამოცდილება აჩვენებს, რომ ტრადიციული მედიცინა შეიძლება წარმატებით იყოს ინტეგრირებული თანამედროვე ჯანდაცვის სისტემაში, თუ მას თან ახლავს კვლევა, რეგულაცია და პროფესიული ეთიკა.
❓💬 კითხვები და პასუხები პროფესორ გიორგი ფხაკაძესთან
❓რა არის AYUSH?
AYUSH არის ინდოეთის ტრადიციული მედიცინის სამინისტრო, რომელიც აერთიანებს ხუთ მიმართულებას:
აიურვედა (Ayurveda), იოგა და ნატუროპათია (Yoga and Naturopathy), უნანის მედიცინა (Unani), სიდა (Siddha) და ჰომეოპათია (Homeopathy).
მისი მიზანია ამ სისტემების განვითარება, რეგულირება და ინტეგრირება ეროვნულ ჯანდაცვის სისტემაში.
❓როდის და რატომ შეიქმნა AYUSH სამინისტრო?
AYUSH 2014 წელს გახდა დამოუკიდებელი სამინისტრო ინდოეთის მთავრობაში.
მანამდე ეს სფერო შედიოდა ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურაში.
ცვლილება მოხდა იმიტომ, რომ ტრადიციული მედიცინა ინდოეთში საუკუნეების ცოდნას ეფუძნება და საჭიროებდა დამოუკიდებელ პოლიტიკასა და მკაფიო რეგულაციას.
❓რა არის ამ სამინისტროს ძირითადი ამოცანა?
AYUSH-ის მთავარი ამოცანებია:
• ტრადიციული სამედიცინო განათლების სტანდარტიზაცია;
• ექიმთა სერტიფიცირება და რეგისტრაცია;
• სამკურნალო პრეპარატების ხარისხის კონტროლი;
• ტრადიციული მედიცინის კვლევა და ინოვაცია;
• საერთაშორისო თანამშრომლობა WHO-სთან და სხვა ქვეყნებთან.
❓ვინ შეიძლება გახდეს აიურვედის ან ტრადიციული მედიცინის ექიმი ინდოეთში?
მხოლოდ ის პირები, ვინც სწავლობს სახელმწიფო აკრედიტებულ უნივერსიტეტში (მაგალითად, BAMS, BHMS, BNYS პროგრამები), წარმატებით აბარებს გამოცდებს და იღებს ოფიციალურ ლიცენზიას (Registration Certificate).
თვითგამოცხადებული „ჰელერები“ კანონის დარღვევად ითვლებიან.
❓რა პროგრამებია ხელმისაწვდომი ტრადიციული მედიცინის განათლებაში?
ინდოეთში მოქმედებს სამი ძირითადი ბაკალავრიატის პროგრამა:
• BAMS – აიურვედური მედიცინისა და ქირურგიის ბაკალავრიატი;
• BHMS – ჰომეოპათიური მედიცინისა და ქირურგიის ბაკალავრიატი;
• BNYS – ნატუროპათიისა და იოგის მეცნიერებების ბაკალავრიატი.
სწავლის ხანგრძლივობაა 5,5 წელი და მოიცავს როგორც ტრადიციულ, ისე თანამედროვე სამედიცინო საგნებს.
❓არსებობს თუ არა ხარისხის კონტროლი ტრადიციულ წამლებზე?
დიახ. ყველა ტრადიციული პრეპარატი უნდა აკმაყოფილებდეს GMP (Good Manufacturing Practice – კარგი საწარმოო პრაქტიკა) სტანდარტებს.
ამ პროცესს აკონტროლებს Pharmacopoeia Commission for Indian Medicine and Homeopathy (PCIMH – ინდოეთის ფარმაკოპეის კომისია), რომელიც განსაზღვრავს ხარისხის ნორმებსა და ტოქსიკურობის ზღვარს.
❓როგორ იცავს AYUSH ტრადიციული მედიცინის უსაფრთხოებას?
AYUSH ადგენს მკაცრ წესებს პრეპარატების შემადგენლობაზე, ლაბორატორიულ ტესტირებაზე და ეტიკეტირებაზე.
პრაქტიკოსებს სავალდებულოდ აქვთ რეგისტრაცია ეროვნულ რეესტრში (Central Register of Practitioners).
ამით პაციენტები დაცულნი არიან თვითგამოცხადებული, არაკვალიფიციური მკურნალებისგან.
❓რა არის WHO-GCTM და როგორ უკავშირდება AYUSH-ს?
WHO-GCTM (World Health Organization – Global Centre for Traditional Medicine) არის მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის გლობალური ცენტრი ტრადიციული მედიცინისთვის, რომელიც 2022 წელს გაიხსნა ინდოეთის ქალაქ ჯამნაგარში (Jamnagar).
ეს ცენტრი არის AYUSH-ისა და WHO-ს ერთობლივი პროექტი, რომლის მიზანია ტრადიციული მედიცინის კვლევა, სტანდარტიზაცია და რეგულაცია გლობალურ დონეზე.
❓შეიძლება თუ არა ტრადიციული მედიცინის ინტეგრაცია თანამედროვე მედიცინასთან?
დიახ — ინდოეთის მაგალითი აჩვენებს, რომ შესაძლებელია ტრადიციული და თანამედროვე სამედიცინო მიდგომების ერთობლივი გამოყენება.
მაგალითად, აიურვედა ხშირად გამოიყენება პრევენციულ პროგრამებში, ქრონიკული სტრესის ან მეტაბოლური დარღვევების მართვაში, თანამედროვე მკურნალობის პარალელურად.
❓რა არის AYUSH-ის მთავარი პრინციპი?
AYUSH-ის პრინციპი ასეთია:
ტრადიციული ცოდნა უნდა ემყარებოდეს მეცნიერულ მტკიცებულებებს, ხარისხს და ეთიკას.
მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში შეუძლია მას უსაფრთხოდ და ეფექტურად შეავსოს თანამედროვე ჯანდაცვის სისტემა.
❓რა მაგალითს აძლევს ინდოეთი მსოფლიოს?
ინდოეთმა დაამტკიცა, რომ ტრადიციული მედიცინის რეგულირება შესაძლებელია ისე, რომ ის არ გახდეს ფალსიფიკაციისა და კომერციული ბოროტად გამოყენების მსხვერპლი.
AYUSH აერთიანებს განათლებას, კვლევას, კონტროლს და კულტურულ თვითშეგნებას — ეს არის მოდელი, რომელსაც დღეს სწავლობენ სხვა ქვეყნები.
📚 წყაროები
1. Ministry of AYUSH (ტრადიციული მედიცინის სამინისტრო), ინდოეთი — წლიური ანგარიში, 2024.
2. National Commission for Indian System of Medicine (NCISM), 2020.
3. National Commission for Homeopathy (NCH), 2020.
4. Pharmacopoeia Commission for Indian Medicine and Homeopathy (PCIMH), 2023.
5. WHO-GCTM (ტრადიციული მედიცინის გლობალური ცენტრი, ჯამნაგარი, ინდოეთი), 2022.
👉 მეტი სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:
www.sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა.
📲 გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“
🔹 iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
🔹 Android: https://play.google.com/store/apps/details?id=ge.sheniekimi.app
📡 Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
ავტორი:
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, მედიცინის დოქტორი (PhD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH)
დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი
საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე (PHIG)
⸻
Supplement.ge არის საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) დამოუკიდებელი საინფორმაციო პლატფორმა, რომელიც აფასებს საქართველოში გაყიდულ საკვებ დანამატებს მათი ოფიციალური სერტიფიკატების (GMP, ISO, CoA) საფუძველზე. პლატფორმის მიზანია მომხმარებლის ინფორმირება, ბაზრის გამჭვირვალობის გაზრდა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვა. შეფასებები ტარდება მხოლოდ სამეცნიერო მტკიცებულებებზე, სამართლებრივ ნორმებზე და საერთაშორისო სტანდარტებზე დაყრდნობით.
ინტერესთა კონფლიქტის დეკლარაცია (COI): ავტორი, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD), არ წარმოადგენს არც ერთ ფარმაცევტულ ან საკვები დანამატის კომპანიას და არ იღებს ფინანსურ სარგებელს მათგან. ყველა მოსაზრება და დასკვნა გამოხატავს ავტორის დამოუკიდებელ, მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ სამეცნიერო პოზიციას და ემსახურება მხოლოდ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინტერესებს.
