ბავშვის ზრდა – არსებობს თუ არა პრეპარატი ან დანამატი, რომელიც რეალურად ასტიმულირებს სიმაღლეს?
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, PhD მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი
ბავშვის ზრდა მშობლისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მგრძნობიარე საკითხია. ყველა სურს, რომ შვილი იყოს ჯანმრთელი, გამართული და „საკმარისად მაღალი“. ამიტომაც ხშირად ჩნდება ცდუნება — „არსებობს თუ არა ისეთი დანამატი ან პრეპარატი, რომელიც ზრდას ასტიმულირებს?“
პასუხი მარტივი არაა. სამეცნიერო კვლევები ცალსახად აჩვენებს: რეალურად მოქმედი ზრდის პრეპარატები მხოლოდ მედიკამენტურია და მხოლოდ მკაცრად განსაზღვრულ სამედიცინო ჩვენებებში გამოიყენება. დანამატები კი მხოლოდ კვებითი დეფიციტის აღმოსაფხვრელად არის სასარგებლო, მაგრამ „სიმაღლეს“ არ ზრდის.
რა მუშაობს რეალურადმხოლოდ ექიმის მიერ დანიშნული ჰორმონული თერაპია.
არსებობს სამეცნიეროდ დამტკიცებული პრეპარატები, რომლებიც ზრდის ასტიმულირებენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ბავშვს დადასტურებული აქვს ჰორმონული ან გენეტიკური დარღვევა.
1. რეკომბინანტული ზრდის ჰორმონი (Somatropin) – გამოიყენება მხოლოდ სპეციალური დიაგნოზის დროს, მაგალითად:
• ზრდის ჰორმონის დეფიციტი
• ტერნერის სინდრომი
• ქრონიკული თირკმლის დაავადება
• პრადერ-ვილის სინდრომი
• დაბადებით მცირე წონის მქონე ბავშვები, რომლებსაც ზრდა არ დაეწიათ
შედეგი: ზრდის საშუალო მატება 5–8 სმ, მხოლოდ შესაბამისი ჩვენებისას და რეგულარული მონიტორინგით.2. ინსულინის მსგავსი ზრდის ფაქტორი (IGF-1; მეკასერმინი) – ინიშნება მაშინ, როცა ბავშვს აქვს მძიმე პირველადი IGF-1 დეფიციტი. პრეპარატი ეფექტურია, მაგრამ საჭიროებს მკაცრ მეთვალყურეობას და დიეტურ კონტროლს (შესაძლოა ჰიპოგლიკემია).
3. ვოზორიტიდი (Vosoritide) – ახალი თაობის ბიოლოგიური პრეპარატი, რომელიც ზრდის სიჩქარეს აჩქარებს აჰონდროპლაზიის მქონე ბავშვებში (გენეტიკური ჯუჯაობა).
4. GnRH ანალოგები (მაგ. ლეუპროლიდი) – გამოიყენება ნაადრევი მოზარდობის შესაჩერებლად, რათა ძვლების ზრდა არ დასრულდეს ნაადრევად და საბოლოო სიმაღლე გაიზარდოს.
რა არ მუშაობსბაზარზე გავრცელებული დანამატები და ეგრეთწოდებული „სიმაღლის გამაძლიერებლები“ — არანაირი სამეცნიერო მტკიცებულება არ არსებობს, რომ ისინი ზრდის ასტიმულირებენ.
1. ცინკი – მხოლოდ ცინკის დეფიციტის დროს აუმჯობესებს ზრდას. ნორმალურ ბავშვებში ეფექტი არ ფიქსირდება.
2. ვიტამინი D და კალციუმი – აუცილებელია ძვლების ჯანმრთელობისთვის, მაგრამ არ ზრდის სიმაღლეს.
3. ამინომჟავები (არგინინი, ლიზინი) – ზრდის ჰორმონის დროებით მატებას იწვევს სისხლში, მაგრამ საბოლოო სიმაღლეზე გავლენა არ აქვს.
4. „მაღალი ბავშვისთვის სპეციალური შერევები“ – რეკლამაა და არა მეცნიერება.
რეალური მიზეზები, როცა ბავშვი ვერ იზრდებაზრდის შეფერხება ყოველთვის უნდა შეაფასოს ბავშვის ენდოკრინოლოგმა. ხშირი მიზეზებია:
• ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების დეფიციტი (ჰიპოთირეოზი)
• ცელიაკია (გლუტენის აუტანლობა)
• ქრონიკული თირკმლის დაავადება
• ხანგრძლივი ინფექციები ან არასაკმარისი კვება
როცა მიზეზი აღმოიფხვრება, ბავშვი ხშირად თავად „ეწევა“ თანატოლებს.
მშობლებისთვის – რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება
იზომეთ ბავშვის სიმაღლე ყოველ 6 თვეში შეაფასეთ ზრდის სიჩქარე (საშუალოდ 5–7 სმ წელიწადში) ჰკითხეთ პედიატრს ან ენდოკრინოლოგს, თუ ზრდა შეფერხებულია არ ენდოთ სოციალურ ქსელებში რეკლამირებულ დანამატებს გახსოვდეთ: ზრდა არ არის მხოლოდ გენეტიკა — ძილი, კვება და ფიზიკური აქტივობაც გადამწყვეტია
ხშირად დასმული კითხვები შესაძლებელია თუ არა დანამატებით სიმაღლის გაზრდა?
არა. არც ერთი დანამატი არ ზრდის სიმაღლეს ჯანმრთელ ბავშვებში. ზრდის ჰორმონი შეიძლება მივცეთ ბავშვზე მოთხოვნით? არა. მხოლოდ ენდოკრინოლოგის მიერ დადასტურებული დიაგნოზის შემდეგ. არსებობს ბუნებრივი გზები ზრდის ასტიმულირებისთვის? დიახ — სრულფასოვანი კვება, ძილი, სპორტი და რეგულარული სამედიცინო კონტროლი. როდის უნდა მივიდეს მშობელი ენდოკრინოლოგთან? თუ ბავშვის ზრდა 1 წელში ნაკლებია 4–5 სმ-ზე, აუცილებელია შეფასება. რა არის ყველაზე დიდი შეცდომა, რასაც მშობლები უშვებენ? ყალბი დანამატების მოლოდინი და ექიმის გარეშე თერაპიის დაწყება.
წყაროები (Vancouver სტილი)1. Grimberg A, DiVall SA et al. Guidelines for Growth Hormone and IGF-1 Therapy in Children. J Clin Endocrinol Metab. 2016;101(12):4640-4688.
2. Miller BS et al. Long-acting growth hormone preparations in children: efficacy and safety. Front Endocrinol. 2024;15:1442309.
3. Savarirayan R et al. Vosoritide in children with achondroplasia. N Engl J Med. 2020;383:48-59.
4. Rogol AD, Hayden GF. Etiologies and early diagnosis of short stature and growth disorders. J Pediatr. 2022;247:1-11.
5. Imdad A et al. Effect of zinc supplementation on linear growth and other health outcomes. Am J Clin Nutr. 2020;111(1):87-100.
გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მსოფლიოდან.
მეტი უახლესი და სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
